عفونت ادراری ؛ عوارض پیشگیری و درمان

عفونت ادراری (UTI) یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در انسان است که اصولاً هر قسمت از دستگاه ادراری یعنی کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادراری را درگیر می‌کند. این عفونت بیشتر در بخش تحتانی دستگاه ادراری یعنی مثانه و مجرای ادراری خود را نشان می‌دهد. طبق آمار، زنان به میزان ۵۰% بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار دارند. بروز این عفونت در مثانه می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد و در صورت سرایت آن به کلیه‌ها عواقب جدی ایجاد می‌شود. از علائم متداول آن می‌توان به تمایل شدید به دفع ادرار و احساس درد و سوزش هنگام ادرار اشاره کرد. عامل بیشتر عفونت‌های ادراری باکتری است؛ اما در برخی مواقع در اثر حضور و تکثیر قارچ‌ها و در موارد نادر ویروس‌ها نیز بروز می‌کند. عفونت ادراری معمولاً بر اساس علائم و آزمایش نمونه ادرار تشخیص داده می‌شود. پزشکان اغلب برای درمان انواع عفونت‌های دستگاه ادراری آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند؛ اما شما می‌توانید از قبل اقداماتی برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری انجام دهید. در صورت عدم درمان به موقع ممکن است این عفونت، به‌خصوص اگر ناحیه فوقانی دستگاه ادراری را درگیر کرده باشد، وارد خون و باعث سپسیس شود که یک واقعه تهدیدکننده زندگی است.

علت عفونت ادراری

عفونت ادراری معمولاً هنگامی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از طریق پیشابراه به مجرای ادرار وارد شده و در مثانه تکثیر شوند. اگر چه سیستم ادراری به گونه‌ای طراحی شده که در مقابل نفوذ عوامل خارجی میکروسکوپی مقاوم باشد؛ اما گاهی بعضی از این خطوط دفاعی از بین می‌روند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، باکتری‌ها کشته نمی‌شوند و باعث عفونت می‌شوند. UTI عمدتاً در زنان شایع است و بر مثانه و پیشابراه تأثیر می‌گذارد. هر چیزی که باعث کاهش تخلیه‌ی مثانه شود یا دستگاه ادراری را تحریک کند می‌تواند منجر به عفونت ادراری شود. عواملی که می‌توانند باعث بروز عفونت ادراری شوند، شامل موارد زیر هستند:

• ارتباط جنسی
• بارداری
• شرایطی که باعث انسداد مجرای ادراری می‌شود مانند سنگ کلیه
• شرایطی که باعث می‌شود مثانه پر باشد و نتوان آن را خالی کرد.
• سوندهای ادراری
• سیستم ایمنی ضعیف بدنی
• کم آب نوشیدن
• مرطوب و آلوده نگه‌داشتن ناحیه‌ی تناسلی

عوامل خطرساز عفونت ادراری

• سن: احتمال این نوع عفونت در افراد مسن، بیشتر است.
• کاهش فعالیت و تحرک: پس از جراحی یا استراحت طولانی مدت در رختخواب رخ می‌دهد.
• انسداد مجاری ادراری: به دلایل مختلفی مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و تومور سرطانی اتفاق می‌افتد.
• بزرگی پروستات: یک عامل خطر اختصاصی در مردان است.
• استفاده‌ی طولانی مدت از کاتترهای ادراری: باعث انتقال باکتری‌ها به مثانه می‌شود.
• دیابت: به ویژه دیابت کنترل نشده احتمال ابتلا به عفونت را بیشتر می‌کند؛ زیرا سیستم ایمنی بدن قادر به مبارزه با عفونت‌هایی مانند UTI نیست.
• ناهنجاری‌های دستگاه ادراری در زمان تولد: مانع از خروج ادرار شده و ادرار در مثانه جمع می‌شود.
• استفاده از کاتتر ادراری: افرادی که خودشان به تنهایی قادر به ادرار کردن نیستند مانند افراد بستری در بیمارستان، افراد دارای مشکلات عصبی و افرادی که فلج هستند، برای ادرار کردن از لوله‌ی کاتتر استفاده می‌کنند. شانس عفونت دستگاه ادراری در این افراد بالا است.
• استفاده از آنتی بیوتیک‌های قوی: می‌تواند فلور طبیعی روده و دستگاه ادراری را مختل کند.
• ختنه: مردانی که ختنه شده‌اند نسبت به مردانی که ختنه نشده‌اند با احتمال UTI کمتری روبرو هستند.
• بی اختیاری مدفوع: در افرادی که دچار سکته‌ی مغزی و آسیب نخاعی شده‌اند دیده می‌شود.
• جراحی یا معاینه‌ی دستگاه ادراری
• عفونت ادراری قبلی: احتمال عود UTI به علت مقاومت آنتی بیوتیکی باکتری‌ها و مقاومت در مقابل سیستم ایمنی بدن، افزایش می‌یابد.
• سنگ کلیه: سنگ کلیه با انسداد مجرای ادرار مانع از تخلیه‌ی کامل ادرار می‌شود و احتمال بروز عفونت افزایش می‌یابد.
• سرکوب سیستم ایمنی بدن
• بیماری MS (مالتیپل اسکلروزیس).

علائم عفونت ادراری

1. فوریت در ادرار به صورت دائمی و قوی
2. احساس سوزش هنگام دفع ادرار
3. عبور مکرر و مقدار کمی از ادرار
4. رنگ ادرار تیره
5. قرمز بودن ادرار و یا به عبارتی وجود خون در ادرار
6. بد بو شدن ادرار
7. درد لگن در زنان به خصوص در مرکز لگن

انواع عفونت ادراری

عفونت می‌تواند در قسمت‌های مختلف دستگاه ادراری اتفاق بیفتد. هر نوع عفونت بر اساس جایی که قرار دارد، نام متفاوتی دارد.

• سیستیت (مثانه): علائم این عفونت می‌تواند شامل احساس نیاز زیاد به ادرار کردن، درد هنگام ادرار کردن، درد زیر شکم و ادرار کدر یا خونی باشد.
• پیلونفریت (کلیه‌ها): این می‌تواند باعث تب، لرز، حالت تهوع، استفراغ و درد در قسمت بالای کمر یا پهلو شود.
• اورتریت (مجرای ادرار): می‌تواند باعث ترشح و سوزش در هنگام ادرار شود.

تشخیص عفونت ادراری

1. پزشک می‌تواند عفونت ادراری را با انجام معاینات فیزیکی، گرفتن سابقه پزشکی و آزمایشات پزشکی تشخیص دهد.
2. معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی

پزشک شاید معاینه فیزیکی بر بیمار انجام دهد که عبارتست از:

1. بررسی علائم حیاتی
2. بررسی شکم، ناحیه مثانه، پهلوها و کمر برای درد یا تورم
3. معاینه آلت
4. تست‌های آزمایشگاهی

برای تشخیص عفونت نیاز به انجام تست‌های آزمایشگاهی است؛ زیرا برخی از علائم عفونت ادراری با علائم بالینی سایر بیماری‌ها مشترک است. معمولاً به یک نمونه ادرار از بیمار نیاز است تا وجود چرک و باکتری عامل بیماری در آن دیده شود. شاید خواسته شود تا نمونه ادرار دهید. برای افرادی که سابقه سنگ کلیه، دیابت، کلیه‌های پلی کیستیک یا سل، پزشک آزمایشات تصویری را نیز تجویز خواهد کرد.

درمان عفونت ادراری

هدف از درمان جلوگیری از گسترش یافتن عفونت به کلیه‌ها و مجرای فوقانی ادراری است. نوع درمان به علت عفونت بستگی دارد. طرح‌های درمانی معمولاً عبارتند از دارو های آنتی بیوتیک برای از بین بردن باکتری‌ها و داروهایی برای کاهش علائم بالینی بیمار، از جمله علائمی همچون درد و سوزش در هنگام تخلیه ادرار. دوره درمان می‌تواند بین 3 روز الی 6 هفته طول بکشد که به عوامل پیچیده‌ای بستگی دارد، اگرچه در اکثر موارد به حداقل هفت روز درمان نیاز است.

تجویز دارو

داروهایی تجویزی پزشک عبارتند از:

• آنتی بیوتیک‌ها، از جمله نیتروفورانتوئین (ماکروبید)، فلوروکینولون، تری‌متوپریم و سولفامتوکسازول (باکتریم)، فوسفومایسین یا آمینوگلیکوزید.
• داروهایی برای کاهش تب
• داروهایی برای کاهش یا از بین بردن درد، از جمله داروهای درد زدای مجرای ادراری مثل فنازوپریدین.
• کسانی که به عفونت‌های پیچیده‌تری مبتلا هستند ممکن است نیاز به جراحی پیدا کنند. این جراحی شامل تخلیه نواحی مجرای ادراری که باعث عفونت شده‌اند یا برداشتن نواحی ملتهب بافت خواهد بود.

پیشگیری از عفونت ادراری

ادرار را نگه ندارید و در خالی‌کردن ادرار نیز عجله نکنید، یعنی مطمئن شوید که مثانه‌ را خوب خالی کرده‌اید.

• خودتان را بعد از توالت از سمت جلو به عقب پاک کنید.
• فواید نوشیدن آب را جدی بگیرید و زیاد آب بنوشید.
• به‌جای نشستن در وان از دوش استفاده کنید.
• از اسپری‌های بهداشتی بانوان و محصولات حمام عطری استفاده نکنید.
• ناحیه‌ی تناسلی خود را پیش از برقراری رابطه‌ی جنسی تمیز کنید.
• پس از رابطه‌ی جنسی ادرار کنید تا هر باکتری‌ هم که به پیشاب‌راهتان وارد شده خارج شود.
• اگر از روش های پیشگیری از بارداری مانند دیافراگم، کاندوم‌ بدون چربی یا ژل اسپرم‌کش استفاده می‌کنید، شاید بهتر باشد که روش‌تان را تغییر بدهید. دیافراگم موجب افزایش رشد باکتری‌ها می‌شود و کاندوم بدون چربی و اسپرم‌کش‌ها نیز احساس ناراحتی و سوزش به‌وجود می‌آورند. این قبیل روش‌ها در مجموع احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش می‌دهند.
• ناحیه‌ی تناسلی خود را با پوشیدن لباس‌‌زیرهای نخی و لباس‌های غیرچسبان خشک نگه دارید. همچنین از پوشیدن شلوار جین تنگ یا لباس‌زیر نایلونی خودداری کنید؛ زیرا موجب حفظ رطوبت و ایجاد محیطی مناسب جهت رشد باکتری‌ها می‌شوند.

عوارض عفونت ادراری

هنگامی که عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی به موقع و به درستی درمان شوند، به ندرت عوارض ایجاد می‌کنند؛ اما اگر عفونت ادراری درمان نشود، می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. عوارض UTI ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• عفونت‌های مکرر، به ویژه در زنانی که دو یا چند UTI را در یک دوره شش یا چهار ماهه یا بیشتر در یک سال تجربه می‌کنند.
• آسیب دائمی کلیه ناشی از عفونت حاد یا مزمن کلیه (پیلونفریت) به دلیل UTI درمان نشده.
• افزایش خطر زایمان با وزن کم یا نوزاد نارس در زنان باردار.
• تنگی مجرای ادرار در مردان ناشی از اورتریت راجعه که قبلاً با اورتریت گنوکوکی دیده شده بود.
• سپسیس، یک عارضه بالقوه تهدید کننده زندگی شامل عفونت است، به خصوص اگر عفونت راه خود را از مجرای ادراری به کلیه‌ها برساند.

• عفونت ادراری در زنان و مردان ؛ علل و علائم عفونت ادراری
  تاریخ انتشار : 1400-12-08تاریخ بروز رسانی : 1400-12-09


• تغییر رنگ و بوی ادرار چه معنایی دارد؟
  تاریخ انتشار : 1401-06-05تاریخ بروز رسانی : 1401-06-06


• آناتومی دستگاه ادراری زنان
  تاریخ انتشار : 1401-12-07تاریخ بروز رسانی : 1401-12-20


• علت بی اختیاری ادرار در زنان
  تاریخ انتشار : 1401-03-26تاریخ بروز رسانی : 1401-03-28


• علت درد مثانه و تکرر ادرار
  تاریخ انتشار : 1401-01-25تاریخ بروز رسانی : 1402-04-30